Phụ Nữ Ê Đê Trong Xã Hội Mẫu Hệ (26/08/2022), Trang Phục Truyền Thống Của Người Ê Đê
1.Nguồn cội lịch sử
Người Ê-đê là cư dân xuất hiện lâu đời sống miền trung-Tây Nguyên. Dấu vết về nguồn gốc hải đảo của dân tộc bản địa Ê-đê đã có phản ánh từ những sử thi và thẩm mỹ kiến trúc, sản xuất hình dân gian. Cho đến nay, xã hội Ê-đê vẫn vĩnh cửu những truyền thống lịch sử đậm nét chủng loại hệ làm việc nước ta.
Bạn đang xem: Phụ nữ ê đê
Tên tự gọi: Anăk Ea Ðê, Ra Ðê (hay Rhađê), ê Ðê, êgar, Ðê.
Nhóm địa phương: Kpă, Adham, Krung, Mđhur, Ktul, Dliê, Hruê, Bih, Blô, Kah, Kdrao, Dong Kay, Dong Mak, Ening, Arul, Hwing, Ktlê, £pan...
2.Dân số, ngôn ngữ:
* Dân số:
* Ngôn ngữ:
Tiếng nói của fan Ê-đê thuộc nhóm ngữ điệu Malayô-Pôlinêxia (ngữ hệ nam Ðảo).
 |
| (Ảnh: Thành Đạt) |
3.Phân cha địa lý
Địa bàn cư trú nhà yếu hiện giờ là tỉnh Ðắk Lắk, phía nam tỉnh Gia Lai và miền tây Phú Yên, Khánh Hòa.
4.Đặc điểm chính:
Thực phẩm: bạn Ê-đê ăn uống cơm tẻ bằng cách nấu vào nồi đất sét hay nồi đồng kích cỡ lớn. Thức nạp năng lượng có muối hạt ớt, măng, rau, củ do hái lượm, cá, thịt, chim thú bởi săn bắn. Thức uống tất cả rượu đề xuất ủ trong các vò sành. Xôi nếp chỉ dùng trong mùa cúng thần. Nam nữ đều phải sở hữu tục nạp năng lượng trầu cau.
Trang phục: Phụ nữ giới quấn váy tấm dài mang lại gót, ngày hè ở è cổ hay mang áo ngắn chui đầu.
Nam giới đóng góp khố, khoác áo cánh ngắn chui đầu. Mùa lạnh, nam chị em thường choàng thêm một tờ mền. Ðồ trang sức có chuỗi hạt, vòng đồng, vòng kiềng đeo ở cổ cùng tay, chân. Nam nữ đều có tục cà răng-căng tai cùng nhuộm black răng. Ðội đầu tất cả khăn, nón.
Nơi ở: Ngôi nhà truyền thống lịch sử của fan Ê-đê là bên sàn dài, phong cách thiết kế mô rộp hình thuyền cùng với 2 đặc thù cơ bạn dạng là: nhì vách dọc dựng thượng thách-hạ thu; nhì đầu mái nhô ra. đơn vị chỉ có hai hàng cột ngang, kết cấu theo vì cột, không kết cấu theo vì chưng kèo. Không gian nội thất chia nhỏ ra làm hai phần theo hướng dọc. Phần đầu điện thoại tư vấn là Gah, vừa là chống khách, vừa là chỗ sinh hoạt cộng đồng của cả đại mái ấm gia đình mẫu hệ. Phần cuối gọi là ôk, dành riêng cho các cặp hôn nhân gia đình ở vào từng buồng bao gồm vách ngăn bằng phên nứa.
 |
| (Ảnh: Thành Đạt) |
Lễ, Tết: bạn Ê-đê nạp năng lượng Tết hồi tháng Chạp (tháng 12 lịch âm) lúc mùa màng đã thu hoạch ngừng (không vào một trong những ngày độc nhất vô nhị định, tuỳ theo từng buôn). Sau Tết ăn mừng cơm mới (hmạ ngắt) rồi mới đến đầu năm (mnăm thun) ăn mừng mùa màng bội thu. Ðó là Tết mập nhất, nhà phong phú khi mổ trâu, bò để bái thần lúa; nhà khác thì mổ lợn gà. Vị thần lớn nhất là Đấng sáng chế Aê Ðiê với Aê Ðu rồi đến thần khu đất (yang lăn), thần lúa (yang mđiê) và các thần linh khác. Thông dụng quan niệm vạn vật dụng hữu linh. Những vị thần nông được xem như là phúc thần. Sấm, sét, giông bão, người quen biết lụt và ma quái quỷ được coi là ác thần. Nghi lễ theo xua đuổi cả đời bạn và lễ mong phúc, lễ mừng sức mạnh cho từng cá nhân. Ai tổ chức được không ít nghi lễ này cùng nhất là gần như nghi lễ lớn hiến sinh bởi nhiều trâu, bò, chè quý (vò ủ rượu cần) thì fan đó càng được dân xóm kính nể.
Quan hệ làng hội: mái ấm gia đình Ê-đê là gia đình mẫu hệ, hôn nhân gia đình cư trú phía bên vợ, con mang chúng ta mẹ, phụ nữ út là fan thừa kế. Thôn hội Ê-đê quản lý theo tập tiệm pháp truyền của tổ chức gia đình mẫu hệ. Cả cộng đồng được chia làm hai hệ chiếc để triển khai hôn nhân trao đổi. Làng call là buôn cùng là đơn vị cư trú cơ bản, cũng là tổ chức xã hội duy nhất. Tín đồ trong một buôn thuộc về nhiều chi, họ của tất cả hai hệ loại nhưng vẫn đang còn một chi họ là hạt nhân. Ðứng đầu mỗi làng bao gồm một fan được call là công ty bến nước (Pô-pin-ca) thay mặt đại diện vợ điều hành và quản lý mọi buổi giao lưu của cộng đồng.
 |
| Lễ đồ gia dụng gửi dâu công ty gái có sang nhà trai. (Ảnh: Báo Nhân Dân) |
Cưới xin: Người phụ nữ chủ đụng trong việc hôn nhân, nhờ mối lái hỏi chồng và cưới ck về sống rể. Khi một trong hai người qua đời, mái ấm gia đình và loại họ của người quá cố đề xuất có fan đứng ra thay thế theo tục "nối dòng" (chuê nuê) để cho người sống không khi nào đơn lẻ, tua dây luyến ái thân hai mẫu họ Niê và Mlô ko có ở đâu bị đứt theo lời truyền bảo của các cụ xưa.
Ma chay: Khi có người chết, tục nối dòng cần được thực hiện. Bạn chết già với chết dịch thường tang lễ được tổ chức triển khai tại nhà, rồi chuyển ra nghĩa trang thổ táng. Xưa kia gồm tục fan trong một mẫu họ chết trong một thời hạn gần nhau thì các quan tài được chôn tầm thường một huyệt. Vì quan niệm thế giới bên kia là sự việc tái hiện thế giới bên này nên người chết được chia tài sản đặt ở trong nhà mồ. Khi dựng công ty mồ, lễ bỏ mả được tổ chức linh đình, tiếp đến là sự xong xuôi việc chăm chút vong linh cùng phần mộ.
Văn nghệ: Có hiệ tượng kể khan hết sức hấp dẫn. Về văn chương, khan là sử thi, trường ca cổ xưa; về hiệ tượng biểu diễn là một số loại ngâm kể kèm theo một vài động tác nhằm truyền cảm. Về dân ca tất cả hát đối đáp, hát đố, hát đề cập gia phả... Nền music Ê-đê danh tiếng ở cỗ cồng chiêng có 6 chiêng bằng, 3 chiêng núm, một chiêng giữ lại nhịp và một trống dòng mặt da.
Bên cạnh cồng chiêng là những loại nhạc cụ bởi tre nứa, vỏ thai khô như những dân tộc khác ở ngôi trường Sơn, Tây Nguyên, dẫu vậy với không ít kỹ thuật riêng mang ý nghĩa độc đáo.
5.Điều kiện kinh tế:
Người Ê-đê đa phần trồng lúa rẫy theo chính sách luân khoảnh.
Xem thêm: Những lời chúc 8/3 cho con gái hay và ý nghĩa nhất, lời chúc ngày quốc tế phụ nữ 8/3 hay và ý nghĩa
 |
| Nghệ nhân Ama Loan chế tạo quả thai khô thành kèn đinh tắc tà. (Ảnh: Báo Nhân Dân) |
Gia súc được nuôi nhiều là lợn với trâu, gia thay được nuôi nhiều là gà, mà lại chăn nuôi đa phần chỉ để phục vụ cho tín ngưỡng. Nghề bằng tay thủ công gia đình thông dụng có đan lát mây tre làm cho đồ gia dụng, nghề trồng bông dệt vải bằng khung dệt mẫu mã Inđônêdiêng cổ xưa. Nghề gốm cùng rèn không phát triển lắm. Trước đây việc mua bán, thương lượng bằng cách làm hàng thay đổi hàng.
Phụ bạn nữ Ê Đê bao gồm vai trò, quyền lực đặc biệt trong gia đình, trong những số đó quyền cưới ông xã là trong số những quyền quan trọng. Khi lao vào tuổi cập kê, cô gái người Ê Đê dữ thế chủ động lựa lựa chọn người ck của mình với lo mọi giá cả cưới hỏi mới được thiết kế lễ rước rể về nhà.
Cô gái Ê Đê đi rước chồng
Trong độ lớn Ngày hội văn hóa các dân tộc bản địa tỉnh Đắk Lắk năm 2023, vừa qua, Sở Văn hóa, thể thao và du ngoạn tỉnh Đắk Lắk phối phù hợp với Tp.Buôn Ma Thuột tổ chức trình diễn nghi tiết rước rể của người Ê Đê.
Trong ngôi nhà sàn truyền thống lâu đời nằm thân khuôn viên xanh đuối của bảo tàng Đắk Lắk, các đại biểu, khác nước ngoài và người dân buôn Tơng Jú, xã Ea Kao, TP.Buôn Ma Thuột háo hức chờ xem nghi thức rước rể của người Ê Đê. Đây là đường nét văn hóa truyền thống lâu đời thể hiện rõ chế độ mẫu hệ trong hôn nhân gia đình của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên trung bộ Đắk Lắk.
Già Y Thăm Kbuôr (69 tuổi), ởbuôn Tơng Jú, buôn bản Ea Kao, TP.Buôn Ma Thuột phân tách sẻ: dân tộc bản địa Ê Đê theo chế độ mẫu hệ, fan phụ nữ làm chủ gia đình. Trong hôn nhân người con gái phải đi hỏi cưới chồng, con cháu sinh ra phải mang bọn họ của tín đồ mẹ. Lễ cưới của người Ê Đê qua 4 bước: lễ hỏi chồng (Nao hul), lễ thỏa thuận (Knăm), lễ rước rể (Tuhan) và lễ lại mặt (Siê Knăm). Ngày nay, tuy vậy thực hiện tại nếp sống văn minh, bà con tổ chức lễ cưới tân tiến hơn nhưng những nghi thức cưới hỏi vẫn được giữ lại gìn.
Khi ước ao lấy người đàn ông ưng ý làm chồng, cô gái Ê Đê phải nhờ ông mai, là em trai của mẹ hoặc người lớn tuổi trong dòng họ nhà gái có uy tín, khỏe mạnh, am hiểu luật tục, ăn uống nói giữ loát. Tiếp nối chuẩn bị một ché rượu và một chiếc vòng đồng để ông mai với đến nhà trai làm lễ hỏi chồng. Đại diện phía hai bên gia đình gặp mặt, nói chuyện, đấng mày râu tra nhấn lời ngõ của phòng gái sẽ nhận mẫu vòng đồng có tác dụng vật đính thêm hôn.
Tiếp đến, nhà gái sẽ dẫn cháu gái của mình đến nhà trai thỏa thuận về tục “gửi dâu” ở nhà trai. Thời gian này, đơn vị trai sẽ thách thức lòng thông thường thủy, nết na, sự chịu thương, chăm chỉ của cô gái trong khoảng thời gian từ 2-3 năm, phụ thuộc vào sự thỏa thuận, thống độc nhất của nhì bên.
Tùy thuộc vào hoàn cảnh gia đình của nhà gái, trên lễ “gửi dâu” phía nhà trai bao gồm quyền yêu thương cầu các lễ vật, buộc nhà gái phải đáp ứng đủ những lễ vật theo yêu cầu để tỏ lòng biết ơn công sinh thành, nuôi dưỡng, chuyên sóc của bố mẹ chàng trai đối với người chồng tương lai của cô gái.
Nét đẹp văn hóa của người Ê Đê
Sau thời hạn "gửi dâu", nếu người nam nhi đổi ý, ko muốn lấy cô bé thì phía nhà trai sẽ mời nhà gái đến nói lời từ chối. Ngược lại, nếu nhà trai chấp thuận cô gái thì sẽ đồng ý mang lại nhà gái tiến hành lễ rước rể. Vào ngày rước rể, nhà trai sẽ chuẩn bị một ché rượu và một bé heo để tiễn con trai về công ty vợ.
Để rước chàng rể về, nhà gái phải mang những lễ vật mà gia đình nhà trai đã yêu cầu vào lễ “gửi dâu” có vòng đồng, một ché rượu cần, một gói xôi cùng một con gà trống. Dòng vòng đồng được xem như là lời khẳng định thủy thông thường của nam giới trai đối với cô gái.
Trong ngày cưới, cô dâu, chú rể phải mặc trang phục truyền thống để diễn đạt sự trang nghiêm trong ngày trọng đại. Khi vẫn hoàn tất những nghi thức tại nhà trai, đoàn rước rể sẽ về nhà gái.
Trên đường rước rể về, đoàn rước rể bị những nhóm bạn teen trêu chọc, chặn lại và chú rể yêu cầu đối đáp khéo leo, trao cho họ vòng đồng diễn tả sự hòa khí, vui vẻ. Theo quan tiền niệm, trên phố rước rể về gặp nhiều thử thách, cản ngăn thì cuộc hôn nhân bền chặt, hạnh phúc, làm ăn giàu sang, sinh đẻ con cái thuận lợi.
Rước rể về cho nhà, già thôn sẽ thay mặt đại diện hai họ trình làng ông cậu, bố, mẹ, các nàng nhà trai, nhà gái với họ hàng nhì bên. Ông cậu đại diện thay mặt nhà gái nói chuyện nhắc lại các khoản thách cưới, món nào đã chuyển đủ, món nào không đủ thì bên gái đã trả đầy đủ.
Đôi tuổi teen trao vòng đồng lẫn nhau và từ đây chính thức call nhau là vk chồng, thông báo vợ ông chồng phải sinh sống thủy chung. Trường hợp ai trả lại vòng, vậy lòng đổi dạ hay làm điều gì không nên trái sẽ cần bồi thường xuyên lại tương đối đầy đủ sính lễ.
Sau khi những nghi thức lễ cưới thực hiện xong, dàn chiêng nổi lên, cô dâu, chú rể cầm phải rượu mang lại nhau, thuộc nhau ăn uống chung một miếng cơm, một miếng gan heo, diễn đạt sự phân chia ngọt sẻ bùi trường đoản cú nay cho tới mai sau. Mái ấm gia đình họ hàng, đồng đội trao các món rubi cưới đến cô dâu cùng chú rể. Vào đó, cha mẹ chồng tặng quà cho nam nhi về đơn vị vợ một cái mền, 1 chiếc xà gạc, chén chén và tặng kèm cho chị gái nàng dâu 1 chiếc gùi, 1 bộ váy áo thổ cẩm.
Theo bà H’Yam Bkrông ở buôn Tơng Jú, làng Ea Kao, “Người Ê Đê quan liêu niệm, nếu song vợ ck trẻ cùng nhau thức cho 4-5 giờ ngày sau thì cuộc hôn nhân của mình sẽ kéo dãn dài đến già. Còn trường hợp đi ngủ trước 12 giờ tối thì cuộc sống hôn nhân sẽ ngắn hơn so với mong mỏi muốn”.
Ông Phạm Tiến Hưng, Phó quản trị UBND TP. Buôn Ma Thuột phân tách sẻ: Thông qua, hoạt động trình diễn, Ban tổ chức triển khai mong mong mỏi thế hệ trẻ khám phá về phần đông phong tục, tập cửa hàng truyền thống tốt đẹp, trong những số ấy có lễ cưới hỏi. Thông qua đó khơi dậy ý thức giữ lại gìn, bảo đảm những đường nét đẹp, quý hiếm nhân văn trong cuộc sống.
