Người Phụ Nữ Ede - Phụ Nữ Êđê Trong Xã Hội Mẫu Hệ (26/08/2022)
1.Nguồn gốc lịch sử
Người Ê-đê là cư dân có mặt lâu đời sống miền trung-Tây Nguyên. Dấu tích về xuất phát hải hòn đảo của dân tộc bản địa Ê-đê đã có được phản ánh từ những sử thi và nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc, sản xuất hình dân gian. Cho tới nay, xã hội Ê-đê vẫn mãi mãi những truyền thống đậm nét mẫu hệ nghỉ ngơi nước ta.
Bạn đang xem: Phụ nữ ede
Tên tự gọi: Anăk Ea Ðê, Ra Ðê (hay Rhađê), ê Ðê, êgar, Ðê.
Nhóm địa phương: Kpă, Adham, Krung, Mđhur, Ktul, Dliê, Hruê, Bih, Blô, Kah, Kdrao, Dong Kay, Dong Mak, Ening, Arul, Hwing, Ktlê, £pan...
2.Dân số, ngôn ngữ:
* Dân số:
* Ngôn ngữ:
Tiếng nói của tín đồ Ê-đê nằm trong nhóm ngôn ngữ Malayô-Pôlinêxia (ngữ hệ phái mạnh Ðảo).
 |
| (Ảnh: Thành Đạt) |
3.Phân tía địa lý
Địa bàn cư trú chủ yếu bây chừ là thức giấc Ðắk Lắk, phía phái nam tỉnh Gia Lai cùng miền tây Phú Yên, Khánh Hòa.
4.Đặc điểm chính:
Thực phẩm: người Ê-đê ăn cơm tẻ bằng phương pháp nấu trong nồi đất nung hay nồi đồng độ lớn lớn. Thức ăn uống có muối ớt, măng, rau, củ vày hái lượm, cá, thịt, chim thú vày săn bắn. Thức uống có rượu buộc phải ủ trong những vò sành. Xôi nếp chỉ dùng trong dịp cúng thần. Phái mạnh nữ đều có tục ăn trầu cau.
Trang phục: Phụ cô bé quấn đầm tấm dài mang đến gót, mùa hè ở è hay mặc áo ngắn chui đầu.
Nam giới đóng góp khố, mang áo cánh ngắn chui đầu. Mùa lạnh, nam con gái thường choàng thêm một tấm mền. Ðồ trang sức quý có chuỗi hạt, vòng đồng, vòng kiềng treo ở cổ và tay, chân. Nam giới nữ đều có tục cà răng-căng tai cùng nhuộm đen răng. Ðội đầu gồm khăn, nón.
Nơi ở: Ngôi nhà truyền thống lịch sử của tín đồ Ê-đê là nhà sàn dài, phong cách thiết kế mô phỏng hình thuyền với 2 đặc trưng cơ bản là: hai vách dọc dựng thượng thách-hạ thu; nhì đầu mái nhô ra. Công ty chỉ bao gồm hai hàng cột ngang, kết cấu theo bởi vì cột, không kết cấu theo bởi kèo. Không khí nội thất chia nhỏ ra làm nhị phần theo chiều dọc. Phần đầu điện thoại tư vấn là Gah, vừa là chống khách, vừa là vị trí sinh hoạt xã hội của cả đại mái ấm gia đình mẫu hệ. Phần cuối điện thoại tư vấn là ôk, giành riêng cho các cặp hôn nhân ở trong từng buồng bao gồm vách ngăn bằng phên nứa.
 |
| (Ảnh: Thành Đạt) |
Lễ, Tết: tín đồ Ê-đê ăn Tết trong tháng Chạp (tháng 12 lịch âm) lúc mùa màng đã thu hoạch xong xuôi (không vào một ngày tốt nhất định, tuỳ theo từng buôn). Sau Tết ăn mừng cơm mới (hmạ ngắt) rồi bắt đầu đến đầu năm (mnăm thun) ăn uống mừng hoa màu bội thu. Ðó là Tết khủng nhất, nhà phú quý khi mổ trâu, bò để thờ thần lúa; bên khác thì phẫu thuật lợn gà. Vị thần lớn nhất là Đấng trí tuệ sáng tạo Aê Ðiê với Aê Ðu rồi mang đến thần khu đất (yang lăn), thần lúa (yang mđiê) và các thần linh khác. Phổ cập quan niệm vạn thứ hữu linh. Những vị thần nông được coi là phúc thần. Sấm, sét, giông bão, bạn thân lụt cùng ma quái quỷ được coi là ác thần. Nghi lễ theo đuổi cả đời người và lễ cầu phúc, lễ mừng sức mạnh cho từng cá nhân. Ai tổ chức được không ít nghi lễ này với nhất là những nghi lễ béo hiến sinh bằng nhiều trâu, bò, trà quý (vò ủ rượu cần) thì fan đó càng được dân làng kính nể.
Quan hệ xóm hội: gia đình Ê-đê là mái ấm gia đình mẫu hệ, hôn nhân cư trú phía bên vợ, bé mang họ mẹ, con gái út là fan thừa kế. Làng mạc hội Ê-đê quản lý theo tập quán pháp truyền của tổ chức gia đình mẫu hệ. Cả cộng đồng được chia làm hai hệ chiếc để thực hiện hôn nhân trao đổi. Làng điện thoại tư vấn là buôn với là đơn vị cư trú cơ bản, cũng là tổ chức triển khai xã hội duy nhất. Fan trong một buôn ở trong về những chi, họ của cả hai hệ cái nhưng vẫn đang còn một chi họ là phân tử nhân. Ðứng đầu mỗi làng gồm một người được điện thoại tư vấn là nhà bến nước (Pô-pin-ca) đại diện vợ quản lý và điều hành mọi buổi giao lưu của cộng đồng.
 |
| Lễ thiết bị gửi dâu bên gái có sang bên trai. (Ảnh: Báo Nhân Dân) |
Cưới xin: Người đàn bà chủ đụng trong bài toán hôn nhân, nhờ dắt mối hỏi ông xã và cưới chồng về sinh sống rể. Khi 1 trong các hai người qua đời, gia đình và mẫu họ của người quá cố nên có bạn đứng ra sửa chữa theo tục "nối dòng" (chuê nuê) để cho người sống không khi nào đơn lẻ, sợi dây luyến ái giữa hai mẫu họ Niê cùng Mlô ko có chỗ nào bị đứt theo lời truyền bảo của các cụ xưa.
Ma chay: Khi có người chết, tục nối dòng nên được thực hiện. Tín đồ chết già với chết bệnh dịch thường tang lễ được tổ chức tại nhà, rồi đưa ra nghĩa trang thổ táng. Xưa kia tất cả tục người trong một dòng họ bị tiêu diệt trong một thời hạn gần nhau thì các quan tài được chôn tầm thường một huyệt. Vì chưng quan niệm thế giới bên kia là sự việc tái hiện trái đất bên này nên người chết được chia gia tài đặt ở trong nhà mồ. Lúc dựng đơn vị mồ, lễ quăng quật mả được tổ chức triển khai linh đình, tiếp nối là sự dứt việc chăm chút vong linh cùng phần mộ.
Văn nghệ: Có hiệ tượng kể khan khôn cùng hấp dẫn. Về văn chương, khan là sử thi, ngôi trường ca cổ xưa; về bề ngoài biểu diễn là nhiều loại ngâm nhắc kèm theo một trong những động tác nhằm truyền cảm. Về dân ca bao gồm hát đối đáp, hát đố, hát đề cập gia phả... Nền âm nhạc Ê-đê danh tiếng ở bộ cồng chiêng gồm 6 chiêng bằng, 3 chiêng núm, một chiêng duy trì nhịp với một trống dòng mặt da.
Bên cạnh cồng chiêng là những loại nhạc cụ bằng tre nứa, vỏ bầu khô như các dân tộc khác ở trường Sơn, Tây Nguyên, tuy vậy với không ít kỹ thuật riêng mang ý nghĩa độc đáo.
5.Điều kiện kinh tế:
Người Ê-đê hầu hết trồng lúa rẫy theo chế độ luân khoảnh.
Xem thêm: Cách Làm Đẹp Bằng Cà Chua Trắng Da Trị Nám Tự Nhiên Hiệu Quả
 |
| Nghệ nhân Ama Loan tạo ra quả thai khô thành kèn đinh tắc tà. (Ảnh: Báo Nhân Dân) |
Gia súc được nuôi những là lợn cùng trâu, gia cố kỉnh được nuôi những là gà, cơ mà chăn nuôi đa số chỉ để giao hàng cho tín ngưỡng. Nghề bằng tay gia đình thông dụng có đan lát mây tre làm cho đồ gia dụng, nghề trồng bông dệt vải bằng khung dệt thứ hạng Inđônêdiêng cổ xưa. Nghề gốm cùng rèn không cách tân và phát triển lắm. Trước đây việc chọn mua bán, thương lượng bằng cách tiến hành hàng thay đổi hàng.
Đã từ hết sức lâu, tín đồ Êđê xuất hiện ở khắp miền trung Tây Nguyên, và đa phần là ngơi nghỉ tỉnh Đăk Lắk. Bắt đầu dân tộc khởi đầu từ nhóm Mã Lai, cùng được in vệt qua những trang sử thi. Với Tây Nguyên là vùng đất nổi tiếng bởi vẻ đẹp đặc trưng của miền cao nguyên, bởi văn hóa truyền thống đậm đà phiên bản sắc dân tộc. Trông rất nổi bật nhất là chế độ mẫu hệ của bạn Êđê.
Đặc trưng cơ chế mẫu hệ trong xóm hội truyền thống lâu đời của dân tộc bản địa Êđê biểu hiện ở những khía cạnh trong cuộc sống, từ tình dục gia đình, làng mạc hội đến cả các kiến trúc công ty ở, nhạc núm cồng chiêng... Vào đó, nét đặc thù nhất là cơ chế mẫu hệ biểu lộ trong cuộc sống đời thường hôn nhân gia đình người Êđê. Để tham khảo thêm về vụ việc này, tủ sách tỉnh Vĩnh Long trân trọng ra mắt đến độc giả quyển sách Phụ thiếu nữ Êđê trong thôn hội chủng loại hệ của tác giả Lương Thanh Sơn vày nhà xuất bản Phụ nữ việt nam phát hành năm 2022.
Sách được chia thành 05 chương:
Chương 1: Tổng quan
Giới thiệu đến chúng ta đọc một vài khái niệm tương quan như: Phụ nữ, Hôn nhân, Gia đình, chế độ mẫu quyền, chủng loại hệ… và bắt đầu lịch sử các vấn đề nghiên cứu và phân tích về người Êđê sống Tây Nguyên.
Chương 2: Đặc trưng mẫu mã hệ Êđê
Dân tộc Êđê là một trong 54 dân tộc bằng hữu trong đại gia đình các dân tộc bản địa Việt Nam. Bọn họ sống triệu tập ở Đắk Lắk. Đặc điểm đặc biệt quan trọng đầu tiên ở các tộc người theo chính sách mẫu hệ nói chung và người Êđê thích hợp là quan hệ giới tính huyết thống với quan hệ quá kế đều được xem theo dòng họ mẹ. Theo đó, cơ chế mẫu hệ dụng cụ người phụ nữ lớn tuổi nhất là người thống trị gia đình, chỉ dẫn mọi quyết định trong gia đình, những thành viên trong gia đình kể cả người chồng đều buộc phải nghe theo. Con cái khi hình thành theo bọn họ của fan mẹ. Khi to lên đàn bà được đi bắt ông xã đưa về công ty mình. Khi cha mẹ già phụ nữ chăm sóc, khi cha mẹ mất con gái được thừa hưởng tài sản… tuy nhiên, phương châm của người đàn ông cũng rất được đánh giá bán cao, không tồn tại sự trọng nữ, khinh thường nam. Với đó cũng đó là nét đẹp văn hóa truyền thống mẫu hệ Êđê còn được bảo tồn cho tới ngày nay.
Chương 3: đàn bà Êđê với vai trò nhà gia đình
Trong chương này, người sáng tác mang lại cho bạn đọc mẫu nhìn mới về mái ấm gia đình của một số trong những tộc tín đồ ở Tây Nguyên trước đây. Người dân có quyền lực tối đa trong gia đình là phụ nữ. Người đàn bà đóng vai trò trung tâm, chế tạo ra không khí vui vẻ về niềm tin và đảm bảo vật chất cho các thành viên trong gia đình. Người đàn bà trong chế độ mẫu hệ duy trì vai trò quan trọng và đầy quyền lực. Họ luôn luôn được mọi bạn tôn kính với biết ơn.
Ngoài ra, vào chương này còn trình làng đến bạn đọc nét phong cách thiết kế độc đáo, đặc trưng cho cơ chế mẫu hệ chính là Nhà nhiều năm - chỗ cư trú của đại mái ấm gia đình mẫu hệ. Và hình tượng nhà dài từ xưa đã đi vào sử thi, truyện cổ tựa như những trang huyền thoại. Nhà nhiều năm có dáng vẻ gần giống như chiếc thuyền, bên trên rộng bên dưới hẹp, cho thấy về lịch sử dân tộc tổ tiên tín đồ Êđê từ xa xưa đã có lần lênh đênh trên những cái thuyền đi tìm kiếm vùng đất cư ngụ. Nhà dài không chỉ là là không gian sống mà còn là nơi kết nối bao nắm hệ cái tộc của tín đồ Êđê, là văn hóa của tộc tín đồ Êđê.
Chương 4: thanh nữ Êđê với vấn đề giữ gìn với phát huy phiên bản sắc văn hóa truyền thống tộc người
Trong phần này, tác giả trình làng đến chúng ta đọc cộng đồng dân tộc Êđê Bih, một nhánh của fan Êđê sinh sống trong Buôn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, thị xã Krông Ana, thức giấc Đắk Lắk, tộc fan đã và đang đóng góp phần giữ gìn vong linh của tộc tín đồ mình, gìn giữ chính sách mẫu hệ qua nhiều hoạt động văn hóa. Chẳng hạn, toàn bộ chuyển động diễn tấu dàn chiêng rất nhiều do thanh nữ thực hiện và khi tiến công chiêng đều buộc phải mặc trang phục truyền thống lịch sử của tộc người. Đây không chỉ có là vấn đề tôn trọng người thiếu nữ mà còn biểu lộ của việc bảo trì chế độ chủng loại hệ. Tuyệt người phụ nữ Êđê luôn luôn cặm cụi bên khung cửi, tạo ra những tấm vải thổ cẩm với nhiều hoa văn lạ mắt để bảo tồn nét trẻ đẹp của phục trang truyền thống. Mỗi thành phầm thổ cẩm tạo sự nói lên sự bắt buộc cù, khéo hoa tay của người phụ nữ Êđê, phần đa mang nét xinh của dân tộc.
Ngoài ra, việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc của thanh nữ Êđê còn được tác giả nhắc đến trong phần này là văn hóa ẩm thực. Qua đó, tác giả trình làng đến các bạn đọc một số trong những món ăn của bạn Êđê.
Chương 5: Hình tượng thiếu phụ Êđê qua một số trong những tác phẩm văn học tập dân gian
Ở chương này, tác giả reviews đến độc giả Hình tượng thanh nữ Êđê qua Klei duê (Lời nói vần), Hình tượng đàn bà Êđê qua Klei dưm (Truyện cổ) và Hình tượng phụ nữ Êđê và xã hội mẫu mã hệ qua khan (Sử thi). Trong đó, với phần đông giá trị kế hoạch sử, văn hóa, khoa học đặc sắc, Khan (Sử thi) của fan Êđê vẫn được bộ trưởng Bộ Văn hóa, thể dục thể thao và du lịch quyết định gửi vào danh mục di sản văn hóa phi thứ thể tổ quốc năm năm trước với thành quả bất hủ có tầm nhân loại như Khan Dam San.
Ngoài ra, thanh nữ Êđê trong thôn hội mẫu hệ còn gồm phần Phụ lục trình làng năm truyện cổ tích Êđê và một vài hình hình ảnh sinh hoạt truyền thống của tộc người Êđê.
Nhìn chung, quyển sách phụ nữ Êđê trong xã hội chủng loại hệ là tranh ảnh toàn cảnh biểu đạt nét đặc trưng của chính sách mẫu hệ Êđê. Đồng thời, văn bản sách cũng biểu hiện rõ nét rất dị của chế độ mẫu hệ trong làng mạc hội truyền thống của dân tộc Êđê ở các khía cạnh trong cuộc sống. Đây là tài liệu cực hiếm cung cấp cho bạn đọc nhiều kiến thức và kỹ năng hữu ích về tộc người, về văn hóa của người Êđê, 1 trong các 54 dân tộc đồng đội cùng quần cư trên tổ quốc Việt Nam.
